چرا روسیه از ایران پهپاد می خرد؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، فروش پهپاد های ایرانی به روسیه موضوع خبرسازی بود که کشورهای غربی به این معامله و فروش فناوری نظامی نوین ایرانی به روس‌ها حساسیت زیادی نشان دادند. در اواخر ماه فوریه گذشته یعنی چند روز بعد از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، روسیه از چین درخواست کمک نظامی از جمله خرید پهپاد کرد اما چینی‌ها از ترس فشار آمریکا به این خواسته پاسخ مثبت ندادند.

از سوی دیگر ناوگان پهپادی روسیه عمدتاً از پهپاد های سبک و کوچک با برد و مداومت پروازی کم است و به همین دلیل روسیه به شدت به پهپاد های کامیکازه (انتحاری) و شناسایی نیاز دارد تا در کنار هم امکان نابودی بیشتر قدرت توپخانه‌ای اوکراین را برای روسیه فراهم کنند. در این میان ایران یکی از قدرت‌های پهپادی در منطقه و جهان است و تجربه‌های زیادی با استفاده از پهپادهای خودش در عراق، سوریه و یمن دارد.

گسترش اقبال کشورهای مختلف به پهپادهای ایرانی از ونزوئلا گرفته تا تاجیکستان در آسیای میانه که به واسطه تولید بومی، عملکرد درخشان در صحنه‌های عملیاتی و قیمت و کیفیت مطلوب حاصل شده این بار روسیه را به خرید پهپاد از ایران متمایل کرده است. خریدی که می‌شد از طریق چین هم تأمین شود، اما عملکرد و تنوع پهپادهای ایرانی در عمل بسیار برتر از نمونه‌های هم رده چینی و قابل رقابت و حتی در مواردی برتر از نمونه‌های غربی و ساخت رژیم صهیونیستی ظاهر شده است. در مقابل، ایران هم نیازمندی‌هایی در برخی عرصه‌های دفاعی دارد که در قالب خرید محصول یا دریافت همکاری‌های علمی و فنی و تجربیات طرف روسی قابل برآورده‌شدن است.

مهدی محمدی، کارشناس و تحلیلگر مسائل نظامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، مزیت نسبی جمهوری اسلامی را اکنون در زمینه جنگ افزارها به ویژه پهباد دانست و تاکید کرد: همکاری بین سازمان‌های نظامی و صنعت و دانشگاه، جمهوری اسلامی ایران را به جایی رسانده است که در تولید جنگ افزار و مباحث نظامی اکنون حرفی برای گفتن دارد. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

قدرت ایران در تولید پهپاد با چه دورنما و هدفی شکل گرفته است؟

جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته توانسته دستاوردهای متعددی را در زمینه تولید پهپاد کسب کند، برهمین اساس تولید جنگ افزارها به ویژه پهباد برای کشور ما به یک مزیت نسبی تبدیل شده است. این قدرت بر اساس یک رابطه دو سویه بین صنعت و دانشگاه با سازمان‌های نظامی شکل گرفته و کار را به جایی رسانده که جمهوری اسلامی ایران در تولید جنگ افزار و مباحث نظامی اکنون حرفی برای گفتن دارد.

اقدام روسیه برای خرید پهباد از جمهوری اسلامی ایران در راستای یک نظم جدید در محیط بین‌الملل یا بازگشت تفکر رئالیستی به نظام و روابط بین الملل تحلیل می‌شود.

اگر بخواهیم نظم بین‌المللی را تقسیم بندی کنیم، از زمان اتحاد جماهیر شوروی و جنگ سرد یک نظم دوقطبی در جهان حاکم بود که این نظم در سال ۱۹۹۱ فروریخت و بعد از آن شاهد شکل‌گیری که یک نظم تک قطبی بودیم که آمریکا تا سال ۲۰۰۸ هژمونی، جلودار و تنها ابر قدرت محیط بین الملل به شمار می‌رفت اما در نظم جدید یا گذار از نظم جدید شاهدیم که بازیگران در حال تغییر هستند و سر فصل این بخش از تحلیل این را می‌توان گذار در نظم بین‌الملل نامید به این معنا که در نظم جدید که شاهد شکل‌گیری آن هستیم، کشورهایی مانند روسیه و چین به تدریج جای ایالات متحده را می‌گیرند و نظم شبکه‌ای جدیدی در حال شکل گرفتن است که شاید مهم‌ترین تصمیم گیران این نظم جدید کشورهایی مانند روسیه و چین هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز اگر بخواهد در آینده نظم نوین جهانی عرض اندام کند باید در کنار کشورهایی مانند چین و روسیه بماند و با آنها ارتباطات عمیق بیشتری داشته باشد.

همکاری‌های نظامی بالاترین سطح از همکاری است که قابل شکل‌گیری بین دو دولت ملت یا دو کشور یا بین دو واحد سیاسی است و اکنون این همکاری در بالاترین حد ممکن بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه در حال شکل‌گیری است، بنابراین نخستین دستاورد این روابط این است که در این گذار نظمی یا گفتمانی ناگزیریم که بازیگران اصلی این نظم نوین را در کنار خود داشته باشیم و با آنها ارتباط برقرار کنیم.

این نکته برای ما مهم است که در تقابل با زیاده خواهی‌های آمریکا و در محیط پر تنش خاورمیانه برای خود مزیت نسبی ایجاد کنیم. تا اگر آمریکا روی سامانه دفاع هوایی موشکی ام‌آی‌ام -۱۰۴ پاتریوت سرمایه گذاری می‌کند یا اسرائیل در حال بزرگ کردن گنبد آهنین خود است، کشور ما نیز در حال سرمایه گذاری روی موضوع پهپادی است.

نکته قابل تحلیل در این شرایط آن است که در کنار ایجاد نظم جدید و گذار از نظم بین‌المللی، دوباره تفکر یا گفتمان رئالیستی بر روابط بین‌الملل در حال ایجاد سلطه است و یکی از گزاره‌های مهم در این سیاست رئالیستی خودیاری است همچنین گزاره حاکم دیگر در تفکر رئالیستی بازدارندگی است. بازدارندگی به این معناست که جمهوری اسلامی ایران برای اینکه یک تلقی واقعی و عقلانی از محیط بین‌الملل داشته باشد باید بر بازدارندگی خود تاکید و روی آن سرمایه گذاری کند.

سرمایه‌گذاری روی موضوع پهپادی یا تجهیزات نظامی به بازدارندگی در محیط بین‌الملل کمک می‌کند. مهم‌ترین مانع برای حمله ایالات متحده آمریکا در چهل سال گذشته، بازدارندگی ایجاد شده در جمهوری اسلامی ایران است.

یکی دیگر از دلایلی که باعث شد ایران به سمت توسعه قدرت پهبادی حرکت کند موضوع بازدارندگی است که در تفکر رئالیستی محیط بین‌الملل وجود دارد. در این میان نقش هزینه و فایده نیز باید در روابط بین‌الملل مورد توجه قرار گیرد.

اکنون در محیط بین‌الملل، بازیگران یا کشورها موجودات عقلایی هستند که بر اساس هزینه فایده تصمیم می‌گیرند، کشور روسیه و جمهوری اسلامی ایران نیز با در نظر گرفتن این هزینه فایده، تصمیم‌گیری می‌کند با توجه به همین موضوع بود که جمهوری اسلامی ایران به این نتیجه رسیده است که باید به کشوری مانند روسیه پهباد صادر کند و روسیه نیز با توجه به اتفاقاتی که در میدان نبرد با اوکراین در حال رخ دادن است هزینه فایده خود را در نظر می‌گیرد و اقدام به خرید پهباد از جمهوری اسلامی ایران می‌کند.

مؤلفه دیگری که در این زمینه باید مد نظر قرار دهیم، همکاری سنتی و استراتژیک بین جمهوری اسلامی ایران و کشور روسیه است، روسیه نشان داده است که در بزنگاه‌ها می‌تواند با جمهوری اسلامی ایران همکاری کند و البته هر دو کشور بر اساس منافع خود تصمیم می‌گیرند و همکاری می‌کنند.

منافع اقتصادی تا چه اندازه در این همکاری‌های منطقه‌ای مؤثر است؟

امروز در نظام جهانی بخش قابل توجهی از اقتصاد کشورها از مسیر تولید و فروش تسلیحات در حال گردش است، همچنان که کارتل‌های اسلحه‌سازی در ایالات متحده آمریکا فعالیت می‌کنند و بخش عظیمی از درآمد این کشور از همین بخش تأمین می‌شود. برای کشور ایران که بر اساس فرمایشان رهبر معظم انقلاب به سمت بمب هسته‌ای نمی‌رود، مزیت جمهوری اسلامی ایران در مقوله تولید پهباد است تا از قِبل این مزیت بتوانیم درآمد و بهره اقتصادی داشته باشیم.

نکته دیگری که در دل نظم نوین بین‌الملل قابل تحلیل است آن است که در نظم جدیدی که امروز ما شاهد آن هستیم که شبکه‌ای جدید بر اساس رقابت در عین همکاری و همکاری در عین رقابت تعریف شده است و برای تحلیل این موضع باید اشاره کرد که ممکن است با روسیه در مواردی بر اساس منافع ملی خود زاویه داشته باشیم اما در بسیاری از موارد با یکدیگر همکاری‌های استراتژیک داریم پس شاهد نوعی نظم شبکه‌ای رقابت در عین همکاری و همکاری در عین رقابت هستیم همچنان که امارات متحده عربی، ترکمنستان، عمان و کویت دست یاری به سمت جمهوری اسلامی ایران دراز می‌کند یا پنج دوره مذاکره با عربستان در بغداد انجام شد که دور ششم آن نیز در حال انجام است و این موارد گویای آن است که در نظم شبکه‌ای نوین طبیعی است که با روسیه همکاری داشته باشیم.

چرا روسیه از میان کشورهای منطقه، تولیدات پهپادی ایران را انتخاب کرد؟

پهپادهای ایرانی دارای قابلیت‌های منحصر به فردی هستند، زیرا اکنون روسیه به شدت درگیر جنگ با اوکراین است و نمی‌تواند موضوع تحقیق و توسعه را در زمینه پهپادی ادامه دهد به همین دلیل به سمت کشورهایی روی می‌آورد که در این زمینه درس خود را پس داده‌اند. قابلیت‌های پهپادی جمهوری اسلامی ایران باعث می‌شود پهبپاد های ایرانی را انتخاب کند، زیرا پهپادهای جمهوری اسلامی ایران امتحان خود را در محیط یمن، لبنان و سوریه درس خود را پس داده‌اند همچنین قابلیت پهپادهای جمهوری اسلامی ایران در تقابل با رادارها و موشک‌های غربی است.

تقابل پهپادهای ایران با تجهیزات ضد پهپادی آمریکایی به شدت قابلیت بالا است و به راحتی می‌توانند روی آن سرمایه گذاری کنند نکته دیگر اینجاست که هیچ کشوری به اندازه جمهوری اسلامی ایران روی موضوع پهپادی سرمایه گذاری نکرده است و اهمیت موضوع هنگامی مشخص می‌شود که ایالات متحده آمریکا قانونی برای مقابله با پیشرفت‌ها و گسترش تکنولوژی پهپادی جمهوری اسلامی ایران را وضع می‌کند و این نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در زمینه پهپادی مزیت نسبی بسیار زیادی دارد و این روسیه را که به سمت استفاده از پهپادهای ایران ترغیب می‌کند.

در تقابل با اسرائیل نیز باید موازنه قوا را مطرح کرد، وقتی در اسرائیل بمب هسته‌ای در اختیار دارد و کشور ما هدف تولید بمب هسته‌ای را ندارد باید مزیت نسبی خود را به سمت دیگری ببریم که انتخاب ما تولید پهباد بوده است.

این موضوع را باید در نظر گرفت که تولید و ارسال هواپیما به میدان نبرد بسیار هزینه بر است که ممکن است در نبرد با دشمن از بین برود در حالی که شاید قیمت ۱۰۰ پهباد به اندازه یک هواپیما باشد به اضافه این مزیت که دیگر خلبان هواپیما را هدایت نمی‌کند بلکه در یک جای امن نشسته و در حال هدایت پهباد است و این موضوع مزیت پهبادها را برای روسیه دو چندان می‌کند.

مؤلفه بعدی که می‌توان در این مسیر تحلیل کرد پهپادهای ایرانی رقیبی برای پهپادهای بایراکتار ترکیه و سوئیچ بلید آمریکا است که با فروش این دو نمونه پهپاد از سوی آمریکا و ترکیه به اوکراین، نوعی یک تقابل پایاپای در حوزه نبرد ایجاد می‌شود به این معنا که پهپادهای جمهوری اسلامی ایران در تقابل با پهپادهای ترکیه و آمریکا که در خاک اوکراین در حال انجام وظیفه هستند.

تاچه میزان تکنولوژی پهبادی ایران بومی است؟

تمام تکنولوژی نظامی ایران در زمینه اورهال هواپیماها و تجهیزات و نیز در زمینه ساخت و طراحی تجهیزات ساخته دست دانشمندان نظام جمهوری اسلامی ایران است و این موضوع نشان می‌دهد که در زمینه نظامی بر لبه دانش در حال حرکت هستیم.

امروز تمام فناوری نظامی ایران بومی است و به همین دلیل که همه موارد آن از صفر تا صد طراحی، برنامه‌ریزی و ساخت آن مواد اولیه ساخت جمهوری اسلامی ایران است.